สัญญาณของวิกฤต
มีนาคม 2564 เมื่อระเบิดลูกแรกตกลงริมน้ำสาละวิน ผู้ลี้ภัยเกือบทั้งหมดที่ข้ามพรมแดนเข้ามายังแม่สะเรียงและสบเมย เป็นชาวบ้านที่อาศัยอยู่ริมขอบแดน หรืออย่างน้อยที่สุด ก็มาจากตอนในของจังหวัดมื่อตรอ ซึ่งเป็นจังหวัดติดชายแดน
ธันวาคม 2564 เมื่อระเบิดตกลงที่ริมน้ำเมย ขยับลงมาทางใต้ ผู้ลี้ภัยที่เข้ามาในแม่สอดส่วนใหญ่ยังคงเป็นชาวบ้านที่มีถิ่นฐานบ้านเรือนอยู่ในพื้นที่ใกล้ชายแดนฝั่งตรงข้าม หากอีกสัดส่วนสำคัญก็คือคนที่หลบหนีการประหัตประหารจากพม่าตอนใน เช่น ย่างกุ้ง อิระวดี มัณฑะเลย์ ฯลฯ ที่ดั้นด้นมาอยู่ในความคุ้มครองของ KNU ที่เมืองใหม่เลเก้ก่อ
มิถุนายน – กรกฎาคม 2565 เมื่อปืนใหญ่และระเบิดพุ่งเป้าที่ริมน้ำเมยด้านใต้ลงไปอีก ผู้ลี้ภัยส่วนใหญ่ที่เข้ามาในพบพระคือชาวบ้านจากชุมชนในพื้นที่ใกล้ชายแดน หากอีกสัดส่วนสำคัญ ก็คือคนพลัดถิ่นที่เคลื่อนย้ายหนีภัยสงครามมาจากตอนเหนือคือแถบเมืองเล่เก้ก้อมาปักหลักอยู่ริมแม่น้ำ หรือตั้งค่ายพักผู้พลัดถิ่นในประเทศติดชุมชน ท้องถิ่นนั้น
ข้อเท็จจริงที่ว่า ผู้ลี้ภัยซึ่งหนีการโจมตีในรัศมีไม่กี่กิโลจากเส้นขอบแดนเริ่มไม่ใช่คนจากชุมชนขอบแดน คือสัญญาณบ่งชี้ชัดถึงระดับความรุนแรงและการแผ่ขยายของการประหัตประหาร ของการพลัดถิ่นฐาน และของวิกฤตทางมนุษยธรรม
การผลักดันกลับผู้ลี้ภัยที่ไม่ได้มีถิ่นฐานดั้งเดิมอยู่ริมขอบแดนให้กลับไป ไม่สามารถใช้ข้ออ้างเดิมที่ทำให้สบายใจว่า ชาวบ้านจะได้กลับไปดูแลบ้าน ไปเอาอาหารที่บ้าน หรือพึ่งพาตนเองได้ในระดับดี เพราะคนที่พลัดถิ่นจากจุดหนึ่งไปจุดหนึ่ง และอีกจุดหนึ่ง อยู่ในสภาพเปราะบางกว่านั้นมาก
ล่าสุด จากการโจมตีร่วมเดือนซึ่งประกอบไปด้วยทั้งปืนใหญ่ ปืนกล การทิ้งระเบิดจากเครื่องบิน และการใช้กำลังเสริมเข้าพื้นที่หลายร้อยยึดหมู่บ้าน จับคนไปเป็นลูกหาบและโล่ห์มนุษย์ ปล้นสะดมทรัพย์สิน เสบียงอาหาร รวมถึงฆ่าสัตว์เลี้ยงทั้งเพื่อกินและทิ้งขว้างไม่ให้เป็นอาหารต่อได้ มีรายงานว่าหมู่บ้านหลายสิบในจ.เคล่อลุยทู รัฐกะเหรี่ยง (หรือพะโคในแผนที่พม่า ซึ่งหากวัดเส้นตัดตรงแนวระนาบถึงพรมแดนไทยจะห่างไปราว 70 กม.) ถูกทิ้งร้าง ผู้พลัดถิ่นจำนวนหนึ่งโดยเฉพาะคนฝั่งตะวันออกของแม่น้ำสะโตง เริ่มหันทิศทางการอพยพมาทางตะวันออกเพื่อหาเขตปลอดภัย ซึ่งคือชายแดนไทย
ในฐานะประเทศเพื่อนบ้าน ไทยหลีกเลี่ยงไม่ได้ที่ต้องกลายเป็นผู้ถือบทบาทสำคัญในการที่จะทำให้สถานการณ์ดีขึ้นหรือเลวร้ายลง หรืออีกนัยหนึ่งก็คือ บทบาทในการ “ลด” หรือ “ทวี” ความสูญเสียของชีวิตมนุษย์
แล้วเช่นนี้ นโยบายรักษาสัมพันธ์พิเศษแนบแน่นระหว่างกองทัพ การเรียกร้องให้โลกยุติการประณาม ปฏิเสธ แซงชั่นและเชื่อมั่นในการเลือกตั้งที่จะจัดโดยคณะทหารพม่า (โดยผู้แทนพิเศษร.ม.ต.ต่างประเทศด้านเมียนมา) กับมาตรการเปิดรับผู้ลี้ภัยเฉพาะเมื่อการโจมตีประชิดชายแดนและรีบผลักดันกลับโดยเร็วที่สุดเมื่อเสียงปืนเงียบ คือการแสดงบทบาทเช่นไร
14 กรกฎาคม 2565
ภาพประกอบ : ขอขอบคุณจากเพจ Art-Atun Art-Atun
