การพร้อมเผชิญหน้ากับการอพยพลี้ภัยคือความกล้าหาญของมนุษย์
แม้หลังจากมิ.ย. 2564 ที่เสียงปืนริมแม่น้ำสาละวินสงบไปบ้าง มื่อตรอก็ไม่เคยสงบ โดยเฉพาะพื้นที่ใกล้เมืองผาปูนที่มีการปะทะและยิงปืนใหญ่เข้าใส่หมู่บ้านตลอดเวลา บนถนนจากกามาหม่องถึงเมืองผาปูนมีแต่ระเบิดทั้งบนถนนและสองข้างทางจนไม่มีพลเรือนไหนสามารถใช้เดินทางได้ และชีวิตที่ต้องสูญเสียบนถนนเส้นนี้ยังรวมถึงสัตว์เลี้ยงที่โชคร้าย เช่น แพะ วัว และควายอีกด้วย
“แต่ชาวบ้านที่ไม่ได้อยู่ใกล้พื้นที่ปะทะ เขาใช้ชีวิตแบบปกติมาก ทำไร่ เกี่ยวข้าว เรียนหนังสือ คนนอกเข้าไปก็อาจจะรู้สึกว่ามันน่ากลัว ฐานทัพพม่ายังอยู่หลายแห่ง บางจุดเวลาเดินก็สามารถได้ยินเสียงปืน แต่ชาวบ้านอยู่เหมือนปกติ” เสียงคนเดินทางเล่ามาเมื่อปีใหม่ ก่อนที่จะมีการทิ้งระเบิดเมื่อวันที่ 4 ม.ค. “บางแห่งเขาไม่ได้อยู่รวมกันในหมู่บ้าน แต่ก็อยู่ในกระท่อมพักในไร่ที่อยู่ห่าง ๆ กัน บางแห่งก็กลับเข้าหมู่บ้าน”
การอยู่กับสงครามมาแต่ไหนแต่ไร ทำให้คนมื่อตรอเรียนรู้ที่จะใช้ชีวิตอย่างยืดหยุ่น ดำรงอยู่อย่างปกติได้ในความไม่ปกติ และพร้อมเผชิญหน้ากับการอพยพลี้ภัยเสมอ
เครื่องบินรบพม่ากำลังบินว่อนทิ้งระเบิดตามจุดต่าง ๆ ไม่ห่างจากชายแดนไทย ในช่วงไม่ถึง 20 วันที่ผ่านมา พลเรือนชาวกะเหรี่ยง กะยาห์ กะยอ กะยัง ปะโอ ปะกู ตลอดจนชาวพม่าและมอญหลายหมื่นคนต้องพลัดถิ่นฐานจากการสู้รบ โดยเฉพาะอย่างยิ่งจากการโจมตีทางอากาศที่จ.ดูปลายาช่วงคริสต์มาส ที่อ.ดวยโล จ.มื่อตรอเมื่อ 4 ม.ค. ที่ด้านตะวันออกของแม่น้ำสาละวิน รัฐกะเรนนี ติดจังหวัดแม่ฮ่องสอนเมื่อ 7 ม.ค. และที่ลอยก่อ เมืองหลวงรัฐกะเรนนี เมื่อ 8 ม.ค.
ถัดมาสองวัน จันทร์ที่ 10 ม.ค. ชาวบ้านแถวหมู่บ้านบืออาเดอ จ.มื่อตรอ ซึ่งเคยถูกโจมตีทั้งทางอากาศและโดยปืนใหญ่จนต้องพลัดถิ่นฐานและเข้ามาลี้ภัยในอ.สบเมย แม่ฮ่องสอน เมื่อเดือนมี.ค.-พ.ค.ปีที่แล้ว (2564) รายงานว่ามีเครื่องบินรบมาบินวนเหนือบริเวณ และในวันรุ่งขึ้น คนส่วนหนึ่งก็เริ่มกลับไปนอนในป่าอีกครั้ง หลังจากพบว่าเครื่องบินวนเวียนมาซ้ำหลายรอบจนเกินไป
สำหรับเราหลายคน เพียงรู้ว่าเครื่องบินรบมาบินวนเหนือหัว ก็อาจตัดสินใจได้ว่าถึงเวลาที่จะต้องเก็บข้าวของพาครอบครัวทั้งพ่อแม่ที่ชราหรือลูกเล็กอพยพกันแล้ว แต่ชาวบ้านริมขอบแดนเหล่านี้ได้เรียนรู้จากประสบการณ์ชีวิต และตัดสินใจที่จะยืนหยัดสิทธิที่จะดำรงอยู่ด้วยสุขและทุกข์ในบ้านของตนเอง
การเผชิญหน้ากับการอพยพลี้ภัยคือความกล้าหาญของมนุษย์ และเพื่อนของเราก็ได้พิสูจน์ให้เห็นถึงความกล้าหาญนี้แล้ว การอพยพลี้ภัยของชาวบ้านริมชายแดนตะวันตกของไทยไม่เคยเป็นเพียงความแตกตื่นไร้เหตุผล มันคือความจำเป็น ที่เพียงต้องการความกล้าหาญของเพื่อนบ้านในการเผชิญหน้ากับสถานการณ์การอพยพลี้ภัยอย่าง “ยอมรับความจริง” แทนที่จะตั้งเป้าหมายหลักว่าคือการปัดให้พ้นตัว
12 มกราคม 2565
ภาพประกอบ หมู่บ้านบืออาเดอ, ถนนเส้นกามาหม่อง -ผาปูน, โรงเรียนเลอทู่โพที่เสียหายจากการโจมตีปี 2564 ถ่ายโดย ชาวบ้านสาละวิน
